Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nam nec vir bonus ac iustus haberi debet qui, ne malum habeat, abstinet se ab iniuria. Ad quorum et cognitionem et usum iam corroborati natura ipsa praeeunte deducimur. Frater et T. Cur id non ita fit? Tria genera bonorum; Quis enim potest istis, quae te, ut ais, delectant, brevibus et acutis auditis de sententia decedere? Praeclare enim Plato: Beatum, cui etiam in senectute contigerit, ut sapientiam verasque opiniones assequi possit. Quasi ego id curem, quid ille aiat aut neget.

Audeo dicere, inquit.

Solum praeterea formosum, solum liberum, solum civem, stultost;

Nulla erit controversia.

Tu autem inter haec tantam multitudinem hominum interiectam non vides nec laetantium nec dolentium?

Moriatur, inquit.

Tu vero, inquam, ducas licet, si sequetur;

Tu quidem reddes;

Quae tamen a te agetur non melior, quam illae sunt, quas interdum optines.

Sed fortuna fortis;

Conferam avum tuum Drusum cum C.

Recte, inquit, intellegis.

Quem Tiberina descensio festo illo die tanto gaudio affecit, quanto L.

Hoc ille tuus non vult omnibusque ex rebus voluptatem quasi mercedem exigit. Quae sunt igitur communia vobis cum antiquis, iis sic utamur quasi concessis; Quid est, quod ab ea absolvi et perfici debeat? Non potes, nisi retexueris illa. Eaedem res maneant alio modo. Quod cum accidisset ut alter alterum necopinato videremus, surrexit statim. Vitae autem degendae ratio maxime quidem illis placuit quieta. Non quam nostram quidem, inquit Pomponius iocans;

Nunc dicam de voluptate, nihil scilicet novi, ea tamen, quae te ipsum probaturum esse confidam. Vide igitur ne non debeas verbis nostris uti, sententiis tuis. Peccata paria. Ut enim, inquit, gubernator aeque peccat, si palearum navem evertit et si auri, item aeque peccat, qui parentem et qui servum iniuria verberat. Prioris generis est docilitas, memoria; Et tamen ego a philosopho, si afferat eloquentiam, non asperner, si non habeat, non admodum flagitem. Inde igitur, inquit, ordiendum est. Eam stabilem appellas.

Hic ambiguo ludimur. Quare aliud aliquod, Torquate, hominis summum bonum reperiendum est, voluptatem bestiis concedamus, quibus vos de summo bono testibus uti soletis. Animadverti, ínquam, te isto modo paulo ante ponere, et scio ab Antiocho nostro dici sic solere; Mihi quidem Antiochum, quem audis, satis belle videris attendere. Hoc etsi multimodis reprehendi potest, tamen accipio, quod dant. Haec quo modo conveniant, non sane intellego. Scio enim esse quosdam, qui quavis lingua philosophari possint; Iam quae corporis sunt, ea nec auctoritatem cum animi partibus, comparandam et cognitionem habent faciliorem. Praetereo multos, in bis doctum hominem et suavem, Hieronymum, quem iam cur Peripateticum appellem nescio. An, si id probas, fieri ita posse negas, ut ii, qui virtutis compotes sint, etiam malis quibusdam affecti beati sint? Si enim non fuit eorum iudicii, nihilo magis hoc non addito illud est iudicatum-. Honestum igitur id intellegimus, quod tale est, ut detracta omni utilitate sine ullis praemiis fructibusve per se ipsum possit iure laudari. Ut optime, secundum naturam affectum esse possit.

Peccata paria.

Idem iste, inquam, de voluptate quid sentit?

Magna laus.

Qua tu etiam inprudens utebare non numquam.

At vero facere omnia, ut adipiscamur, quae secundum naturam sint, etiam si ea non assequamur, id esse et honestum et solum per se expetendum et solum bonum Stoici dicunt.

Haec non erant eius, qui innumerabilis mundos infinitasque regiones, quarum nulla esset ora, nulla extremitas, mente peragravisset. Hoc uno captus Erillus scientiam summum bonum esse defendit nec rem ullam aliam per se expetendam. Ergo hoc quidem apparet, nos ad agendum esse natos. Quis enim redargueret? Non quaero, quid dicat, sed quid convenienter possit rationi et sententiae suae dicere. Parvi enim primo ortu sic iacent, tamquam omnino sine animo sint. Sit sane ista voluptas. Hanc se tuus Epicurus omnino ignorare dicit quam aut qualem esse velint qui honestate summum bonum metiantur. Ut placet, inquit, etsi enim illud erat aptius, aequum cuique concedere. Qua tu etiam inprudens utebare non numquam.

1. Superiores tres erant, quae esse possent, quarum est una sola defensa, eaque vehementer.
2. Itaque hic ipse iam pridem est reiectus;
3. Qui ita affectus, beatum esse numquam probabis;
4. An potest cupiditas finiri?
5. Haec et tu ita posuisti, et verba vestra sunt.

Nemo est igitur, quin hanc affectionem animi probet atque laudet, qua non modo utilitas nulla quaeritur, sed contra utilitatem etiam conservatur fides. Nec enim, omnes avaritias si aeque avaritias esse dixerimus, sequetur ut etiam aequas esse dicamus. Sed haec ab Antiocho, familiari nostro, dicuntur multo melius et fortius, quam a Stasea dicebantur. Ita ceterorum sententiis semotis relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum voluptate certatio. Quem si tenueris, non modo meum Ciceronem, sed etiam me ipsum abducas licebit. Sedulo, inquam, faciam. Et summatim quidem haec erant de corpore animoque dicenda, quibus quasi informatum est quid hominis natura postulet. Illud urgueam, non intellegere eum quid sibi dicendum sit, cum dolorem summum malum esse dixerit.

Etenim nec iustitia nec amicitia esse omnino poterunt, nisi ipsae per se expetuntur. Stoici restant, ei quidem non unam aliquam aut alteram rem a nobis, sed totam ad se nostram philosophiam transtulerunt; Deinde prima illa, quae in congressu solemus: Quid tu, inquit, huc? Quia voluptatem hanc esse sentiunt omnes, quam sensus accipiens movetur et iucunditate quadam perfunditur. Piso, familiaris noster, et alia multa et hoc loco Stoicos irridebat: Quid enim?

Recte, inquit, intellegis.

Iam quae corporis sunt, ea nec auctoritatem cum animi partibus, comparandam et cognitionem habent faciliorem.

Etiam beatissimum?

Quodsi ipsam honestatem undique pertectam atque absolutam.

Tu quidem reddes;

Istam voluptatem perpetuam quis potest praestare sapienti?

At certe gravius.

Inde sermone vario sex illa a Dipylo stadia confecimus.

Ut pulsi recurrant?

Ex quo illud efficitur, qui bene cenent omnis libenter cenare, qui libenter, non continuo bene.

Certe non potest.

Esse enim quam vellet iniquus iustus poterat inpune.

1. Qui ita affectus, beatum esse numquam probabis;
2. Frater et T.

Collige omnia, quae soletis: Praesidium amicorum.

Hoc autem tempore, etsi multa in omni parte Athenarum sunt in ipsis locis indicia summorum virorum, tamen ego illa moveor exhedra. Quid sequatur, quid repugnet, vident. Hoc autem tempore, etsi multa in omni parte Athenarum sunt in ipsis locis indicia summorum virorum, tamen ego illa moveor exhedra. Quid turpius quam sapientis vitam ex insipientium sermone pendere? An ea, quae per vinitorem antea consequebatur, per se ipsa curabit? Immo videri fortasse. Haec qui audierit, ut ridere non curet, discedet tamen nihilo firmior ad dolorem ferendum, quam venerat. Ille enim occurrentia nescio quae comminiscebatur; Utrum enim sit voluptas in iis rebus, quas primas secundum naturam esse diximus, necne sit ad id, quod agimus, nihil interest. Similiter sensus, cum accessit ad naturam, tuetur illam quidem, sed etiam se tuetur;

Si quicquam extra virtutem habeatur in bonis. Utrum igitur tibi non placet, inquit, virtutisne tantam esse vim, ut ad beate vivendum se ipsa contenta sit? Nihil illinc huc pervenit. Quid enim me prohiberet Epicureum esse, si probarem, quae ille diceret? Inquit, respondet: Quia, nisi quod honestum est, nullum est aliud bonum! Non quaero iam verumne sit; Sed ita falsa sunt ea, quae consequuntur, ut illa, e quibus haec nata sunt, vera esse non possint. Minime vero, inquit ille, consentit. Et quidem illud ipsum non nimium probo et tantum patior, philosophum loqui de cupiditatibus finiendis. Graece donan, Latine voluptatem vocant. Mihi quidem Antiochum, quem audis, satis belle videris attendere. Nec enim ignoras his istud honestum non summum modo, sed etiam, ut tu vis, solum bonum videri. Qui bonum omne in virtute ponit, is potest dicere perfici beatam vitam perfectione virtutis;

Sit enim idem caecus, debilis.

Facillimum id quidem est, inquam. Obscura, inquit, quaedam esse confiteor, nec tamen ab illis ita dicuntur de industria, sed inest in rebus ipsis obscuritas. Fatebuntur Stoici haec omnia dicta esse praeclare, neque eam causam Zenoni desciscendi fuisse. Semovenda est igitur voluptas, non solum ut recta sequamini, sed etiam ut loqui deceat frugaliter. Ait enim se, si uratur, Quam hoc suave! dicturum. Idemne potest esse dies saepius, qui semel fuit?

• Occultum facinus esse potuerit, gaudebit;
• Tria genera cupiditatum, naturales et necessariae, naturales et non necessariae, nec naturales nec necessariae.
• Manebit ergo amicitia tam diu, quam diu sequetur utilitas, et, si utilitas amicitiam constituet, tollet eadem.

Hoc uno captus Erillus scientiam summum bonum esse defendit nec rem ullam aliam per se expetendam. De illis, cum volemus. Docent enim nos, ut scis, dialectici, si ea, quae rem aliquam sequantur, falsa sint, falsam illam ipsam esse, quam sequantur. Verum hoc idem saepe faciamus.

Iam quae corporis sunt, ea nec auctoritatem cum animi partibus, comparandam et cognitionem habent faciliorem.

Quis animo aequo videt eum, quem inpure ac flagitiose putet vivere? A quibus propter discendi cupiditatem videmus ultimas terras esse peragratas. Itaque hoc frequenter dici solet a vobis, non intellegere nos, quam dicat Epicurus voluptatem. Si longus, levis dictata sunt. Nulla erit controversia. Et saepe officium est sapientis desciscere a vita, cum sit beatissimus, si id oportune facere possit, quod est convenienter naturae. Itaque e contrario moderati aequabilesque habitus, affectiones ususque corporis apti esse ad naturam videntur. Similiter sensus, cum accessit ad naturam, tuetur illam quidem, sed etiam se tuetur; Aliud igitur esse censet gaudere, aliud non dolere. Aderamus nos quidem adolescentes, sed multi amplissimi viri, quorum nemo censuit plus Fadiae dandum, quam posset ad eam lege Voconia pervenire. Maximus dolor, inquit, brevis est. Idemne potest esse dies saepius, qui semel fuit?

An eum discere ea mavis, quae cum plane perdidiceriti nihil sciat? Sed quot homines, tot sententiae; At quanta conantur! Mundum hunc omnem oppidum esse nostrum! Incendi igitur eos, qui audiunt, vides. Videamus animi partes, quarum est conspectus illustrior;

1. Piso igitur hoc modo, vir optimus tuique, ut scis, amantissimus.
2. Et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio.
3. Si stante, hoc natura videlicet vult, salvam esse se, quod concedimus;
4. Id est enim, de quo quaerimus.

• Cur fortior sit, si illud, quod tute concedis, asperum et vix ferendum putabit?
• Sed et illum, quem nominavi, et ceteros sophistas, ut e Platone intellegi potest, lusos videmus a Socrate.
• Nemo nostrum istius generis asotos iucunde putat vivere.
• In primo enim ortu inest teneritas ac mollitia quaedam, ut nec res videre optimas nec agere possint.

Quod ea non occurrentia fingunt, vincunt Aristonem; Et quae per vim oblatum stuprum volontaria morte lueret inventa est et qui interficeret filiam, ne stupraretur. Quid, si non modo utilitatem tibi nullam afferet, sed iacturae rei familiaris erunt faciendae, labores suscipiendi, adeundum vitae periculum? Homines optimi non intellegunt totam rationem everti, si ita res se habeat. Quae tamen a te agetur non melior, quam illae sunt, quas interdum optines.

Minime vero probatur huic disciplinae, de qua loquor, aut iustitiam aut amicitiam propter utilitates adscisci aut probari. Quare si potest esse beatus is, qui est in asperis reiciendisque rebus, potest is quoque esse. Itaque multi, cum in potestate essent hostium aut tyrannorum, multi in custodia, multi in exillo dolorem suum doctrinae studiis levaverunt. Atqui reperies, inquit, in hoc quidem pertinacem; Sed quanta sit alias, nunc tantum possitne esse tanta. Praeterea sublata cognitione et scientia tollitur omnis ratio et vitae degendae et rerum gerendarum. Quod non faceret, si in voluptate summum bonum poneret.

Cur deinde Metrodori liberos commendas? Me ipsum esse dicerem, inquam, nisi mihi viderer habere bene cognitam voluptatem et satis firme conceptam animo atque comprehensam. Hoc est vim afferre, Torquate, sensibus, extorquere ex animis cognitiones verborum, quibus inbuti sumus. Praeclare hoc quidem. Nihilne te delectat umquam -video, quicum loquar-, te igitur, Torquate, ipsum per se nihil delectat? Utrum igitur tibi non placet, inquit, virtutisne tantam esse vim, ut ad beate vivendum se ipsa contenta sit? Summum a vobis bonum voluptas dicitur. Cur igitur easdem res, inquam, Peripateticis dicentibus verbum nullum est, quod non intellegatur?

Obscura, inquit, quaedam esse confiteor, nec tamen ab illis ita dicuntur de industria, sed inest in rebus ipsis obscuritas.

• Si quae forte-possumus.
• Non autem hoc: igitur ne illud quidem.
• Somnum denique nobis, nisi requietem corporibus et is medicinam quandam laboris afferret, contra naturam putaremus datum;
• Quae enim cupiditates a natura proficiscuntur, facile explentur sine ulla iniuria, quae autem inanes sunt, iis parendum non est.
• Utilitatis causa amicitia est quaesita.
• Ex quo intellegitur nec intemperantiam propter se esse fugiendam temperantiamque expetendam, non quia voluptates fugiat, sed quia maiores consequatur.

Duo Reges: constructio interrete. Nec vero hoc oratione solum, sed multo magis vita et factis et moribus comprobavit. Tum Piso: Quoniam igitur aliquid omnes, quid Lucius noster? Qui convenit? Magno hic ingenio, sed res se tamen sic habet, ut nimis imperiosi philosophi sit vetare meminisse. Tamen aberramus a proposito, et, ne longius, prorsus, inquam, Piso, si ista mala sunt, placet. Tamen aberramus a proposito, et, ne longius, prorsus, inquam, Piso, si ista mala sunt, placet. Aliter enim explicari, quod quaeritur, non potest.

At tu eadem ista dic in iudicio aut, si coronam times, dic in senatu.

Non enim in selectione virtus ponenda erat, ut id ipsum, quod erat bonorum ultimum, aliud aliquid adquireret. Quae quidem res efficit, ne necesse sit isdem de rebus semper quasi dictata decantare neque a commentariolis suis discedere. Quod idem cum vestri faciant, non satis magnam tribuunt inventoribus gratiam. Huic ego, si negaret quicquam interesse ad beate vivendum quali uteretur victu, concederem, laudarem etiam; Graecum enim hunc versum nostis omnes-: Suavis laborum est praeteritorum memoria. Cum autem venissemus in Academiae non sine causa nobilitata spatia, solitudo erat ea, quam volueramus. Nulla profecto est, quin suam vim retineat a primo ad extremum. Facit enim ille duo seiuncta ultima bonorum, quae ut essent vera, coniungi debuerunt; Quicquid porro animo cernimus, id omne oritur a sensibus;

Ut id aliis narrare gestiant? Nam aliquando posse recte fieri dicunt nulla expectata nec quaesita voluptate. Haec et tu ita posuisti, et verba vestra sunt. Non potes, nisi retexueris illa. Haec dicuntur inconstantissime. At modo dixeras nihil in istis rebus esse, quod interesset. An hoc usque quaque, aliter in vita? Ego autem tibi, Piso, assentior usu hoc venire, ut acrius aliquanto et attentius de claris viris locorum admonitu cogitemus. Tanti autem aderant vesicae et torminum morbi, ut nihil ad eorum magnitudinem posset accedere. Istic sum, inquit. Animi enim quoque dolores percipiet omnibus partibus maiores quam corporis. Quae quo sunt excelsiores, eo dant clariora indicia naturae. Ne tum quidem te respicies et cogitabis sibi quemque natum esse et suis voluptatibus?

Sit hoc ultimum bonorum, quod nunc a me defenditur;

Quantum Aristoxeni ingenium consumptum videmus in musicis? Atque ab his initiis profecti omnium virtutum et originem et progressionem persecuti sunt. Vide ne ista sint Manliana vestra aut maiora etiam, si imperes quod facere non possim. Quodsi, ne quo incommodo afficiare, non relinques amicum, tamen, ne sine fructu alligatus sis, ut moriatur optabis. Hoc dictum in una re latissime patet, ut in omnibus factis re, non teste moveamur. Etenim nec iustitia nec amicitia esse omnino poterunt, nisi ipsae per se expetuntur. Non dolere, inquam, istud quam vim habeat postea videro; Quod enim dissolutum sit, id esse sine sensu, quod autem sine sensu sit, id nihil ad nos pertinere omnino.